تفاوت خرید سکه بانکی و غیربانکی چیست؟

شاید شما هم جمله‌ «هر شاهکاری یک کپی بی‌ارزش دارد» را شنیده باشید؛ جمله‌ای که می‌گوید برای هر اثر هنری یا خلاقانه‌ای، یک کپی ساخته می‌شود که معمولاً ارزشی کمتر از نسخه‌ اصلی دارد. مثل گوشی‌های تقلبی آیفون که سعی دارند کپی‌ای از گوشی‌های اپل باشند یا سکه‌های غیربانکی که به‌طور مشابه برای رقابت با سکه‌های رسمی بانک‌ها ساخته می‌شوند.
البته سکه‌های غیربانکی هم طرفداران خاص خود را دارند و ارزشمند هستند، ولی تفاوت‌هایی با سکه‌های بانکی دارند که باعث می‌شود محبوبیت کمتری پیدا کنند. بیایید ببینیم تفاوت سکه‌های بانکی و غیربانکی چیست و کدام‌یک برای خرید مناسب‌تر است؟

سکه بانکی چیست؟

قبل از اینکه تفاوت سکه بانکی و غیربانکی را بررسی کنیم. باید ببینیم اصلاً منظور از سکه بانکی و غیربانکی چیست؟ سکه بانکی تحت نظارت دولت و بانک مرکزی هر کشور (مثل ایران) ضرب می‌شود و مشخصات آن از جمله اصالت، عیار و وزن به‌طور دقیق تعریف شده است.

این سکه‌ها برای سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش بسیار محبوب هستند و قیمت آن‌ها توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود. بنابراین، نوسانات قیمت و تغییرات عرضه و تقاضا تاثیر زیادی روی این سکه‌ها ندارند، هرچند که نمی‌توان به‌طور قطعی گفت که کاملاً بی‌تاثیر هستند. برای مثال، سکه تمام بهار آزادی با وزن ۸.۱۳۳ گرم و عیار ۹۰۰ در هزار یا همان ۲۲ یکی از مشهورترین سکه‌های بانکی در ایران است. این سکه‌ها در بسته‌بندی‌های مخصوص و پلمپ‌ شده، همراه با آرم و هولوگرام بانک مرکزی عرضه می‌شوند.

نکته: برای بیان عیار ۹۰۰ در هزار از عبارت ۲۲ عیار استفاده می‌شود، ولی در واقعیت سکه‌ها با عیار ۲۱.۶ عرضه می‌شوند.

معرفی انواع سکه بانکی؛ از سکه امامی تا یک گرمی

سکه‌های بانکی انواع مختلفی دارند که در بازار با دو طرح جدید و قدیم معامله می‌شوند، مثل:

سکه تمام بهار آزادی (طرح قدیم)

این سکه از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۶ با وزن ۸.۱۳۳ گرم و عیار ۲۲ ساخته می‌شد و جزو معروف‌ترین سکه‌های بازار شناخته می‌شود. البته، قیمت سکه تمام ارزان‌تر از سکه امامی است.

سکه تمام بهار آزادی یا امامی (طرح جدید)

این سکه از سال ۱۳۸۶ به بعد با وزن ۸.۱۳۳ گرم و عیار ۲۲ ساخته می‌شود و تصویر امام خمینی (ره) روی آن حک شده است. به همین دلیل، به آن سکه امامی هم می‌گویند. سکه‌های جدید محبوبیت و نقدشوندگی زیادی دارند.

 نیم سکه تمام بهار آزادی

نیم سکه وزن معادل نصف سکه تمام بهار آزادی (۴.۰۶۶ گرم) و عیار ۲۲ دارد. این سکه در دو نوع طرح جدید و قدیم موجود است که تنها تفاوت آن‌ها در شکل ظاهری است.

ربع سکه تمام بهار آزادی

ربع سکه یکی دیگر از انواع سکه‌های بانکی است که از سال ۱۳۵۸ تا امروز ضرب می‌شود. این سکه وزن ۲.۰۳۳ گرم و عیار ۲۲ دارد و مثل سایر سکه‌های تمام و نیم بهار آزادی در دو طرح جدید و قدیم با ظاهر متفاوت بسته به سال تولید عرضه می‌شود.

سکه یک گرمی بهار آزادی

سکه‌های یک گرمی از محبوب‌ترین سکه‌های غیربانکی برای بازده سرمایه و هدیه دادن هستند. این سکه‌ها از سال ۱۳۹۰ به بعد با عیار ۲۲ تولید می‌شوند.

سکه غیربانکی چیست؟

سکه‌های غیربانکی، همان‌طور که از اسم‌شان پیداست، توسط بانک‌ها ضرب نمی‌شوند و افراد یا شرکت‌ها و کارگاه‌های شخصی آن‌ها را تولید می‌کنند.

بنابراین، این سکه‌ها تحت نظارت بانک مرکزی نیستند و ممکن است از نظر وزن، عیار، ابعاد و شکل تفاوت‌هایی با سکه‌های بانکی داشته باشند.

این سکه‌ها یک کپی از سکه‌های بانک مرکزی هستند، با این تفاوت که اصالت‌شان تضمین شده نیست. اگر برند سازنده سکه‌های غیربانکی معتبر و نام‌آشنا باشد، کاربران به خرید این نوع سکه‌ها علاقه‌مند هستند. ولی در خصوص برندهای گمنام ممکن است خرید و فروش این سکه‌ها کمی مشکل باشد. معمولاً عیار و ارزش سکه‌های غیربانکی کمتر از سکه‌های بانکی است.

حالا که فهمیدیم سکه بانکی و غیربانکی یعنی‌ چه؟ بیایید با تفاو‌ت‌های این سکه‌ها آشنا شویم. جایی که قرار است فرق بین نسخه اصلی و کپی سکه‌ها مشخص شود.

معرفی انواع سکه غیربانکی؛ از سکه با عیار استاندارد تا پارسیان

سکه‌های غیربانکی در انواع مختلف با نام، وزن، شکل، ابعاد و عیارهای متفاوت عرضه می‌شوند. این سکه‌ها به‌ عنوان هدیه یا یادبود استفاده شده و قیمت کمتری نسبت به سکه‌های بانکی دارند، مثل:

سکه پارسیان

سکه‌های پارسیان معروف‌ترین سکه‌های غیربانکی هستند که در وزن‌ها و عیارهای مختلف از ۵ سوت تا ۲ گرم و عیار ۱۸ یا ۲۲ تولید می‌شوند. این سکه‌ها توسط شرکت زرین سکه پارسیان ضرب می‌شوند و به دلیل عیار پایین، قیمت کمتری نسبت به سکه‌های بانکی دارند.

سکه مناسبتی

سکه‌های طلایی یادبود به عنوان هدیه‌ای ماندگار برای مناسبت‌های خاص مثل اعیاد ملی و مذهبی، سالگردها و رویدادهای ورزشی طراحی و ضرب می‌شوند. این سکه‌ها که در وزن‌های مختلف از یک گرم به بالا تولید می‌شوند، گاهی از آلیاژهایی مثل نقره و برنج با روکش طلا ساخته می‌شوند تا تنوع بیشتری در طراحی و قیمت آن‌ها ایجاد شود.

سکه شهدا

سکه‌های شهدا نوع دیگری از سکه‌های غیربانکی هستند که از طلا، نقره یا برنج ساخته و در وزن‌های مختلفی مثل ۱، ۵ و ۱۰ گرم به بازار عرضه می‌شوند. طرح‌های متفاوت این سکه‌ها یادآور فداکاری‌های شهدای کشور هستند.

سکه‌ غیربانکی با عیار استاندارد

سکه‌های غیربانکی با عیار استاندارد شبیه‌ترین نوع به سکه‌های بانکی هستند. برای مثال، سکه امامی با وزن ۸.۱۳۳ گرم و عیار ۲۲ مشابه سکه امامی بانکی است.

سکه‌ غیربانکی با عیار پایین

در این نوع سکه‌ها میزان طلای خالص کمتر از حد استاندارد است. برای مثال، سکه‌ای با عیار ۷۵۰ به جای ۹۰۰ وجود دارد. تشخیص این تفاوت برای افراد غیرمتخصص عملاً غیرممکن است و خریداران تنها با بررسی دقیق عیار می‌توانند به ارزش واقعی آن پی ببرند.

نحوه تشخیص سکه بانکی از غیربانکی؛ 7 تفاوت مهم

برای اینکه تفاوت بین سکه‌های بانکی و غیربانکی را متوجه شوید، باید دقت و توجه زیادی به خرج دهید، چرا که در بسیاری از موارد بدون توجه کافی، تفاوت خاصی بین آن‌ها مشاهده نخواهید کرد. بهترین کار این است که هنگام خرید و فروش به فروشنده و خریدار اطلاع دهید که سکه مورد نظر شما بانکی است یا غیربانکی. حالا اگر آماده‌اید که تفاوت‌ها را دقیق‌تر بررسی کنید، نکات زیر را مدنظر قرار دهید:

تفاوت شکل ظاهری سکه بانکی و غیربانکی

تفاوت در کیفیت و دقت ضرب سکه‌ها بین بانک مرکزی و کارگاه‌های شخصی یا شرکت‌ها وجود دارد. سکه‌های بانکی دقت بالایی دارند و نقش‌ها، طرح‌ها و نوشته‌ها به‌طور دقیق روی آن‌ها ضرب می‌شود. ولی سکه‌های غیربانکی کیفیت کمتری دارند و ممکن است نقش‌ها یا برجستگی‌ها با سکه‌های رسمی تفاوت داشته باشد.

به‌طورکلی، کنگره‌های دورتادور سکه‌های بانکی منظم و یک‌دست هستند، ولی در سکه‌های غیربانکی این نظم دیده نمی‌شود. حروف و اعداد روی سکه‌های بانکی با دقت و وضوح بیشتری حک شده‌اند. همچنین سطح سکه‌های بانکی صاف و یک‌دست است، درحالی‌که سکه‌های غیربانکی اغلب کمی خمیده و ناصاف هستند.

 فرق قیمت سکه بانکی و غیربانکی

قیمت سکه بانکی و غیربانکی با هم متفاوت است. هرچند عواملی مثل قیمت جهانی انس طلا، سیاست‌های اقتصادی، نرخ ارز، عرضه و تقاضا بر هر دو نوع تاثیر می‌گذارد، ولی قیمت سکه بانکی توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود و به دلیل اصالت و اعتبار بیشتر در بازار طرفداران بیشتری دارد.

به همین دلیل، قیمت سکه بانکی بالاتر از سکه‌های غیربانکی است. خرید سکه بانکی هم با نوسانات قیمتی زیادی همراه بوده و حباب قیمتی جزو ویژگی‌های آن است، درحالی‌که سکه‌های غیربانکی نوسان کمتر و قیمت پایین‌تری دارند.

تفاوت استفاده و کاربرد سکه بانکی و غیربانکی

از نظر کاربرد استفاده هم سکه‌های بانکی و غیربانکی با هم متفاوت هستند. سکه بانکی بیشتر برای ذخیره ارزش، سرمایه‌گذاری و مبادله مناسب است. درحالی‌که سکه غیربانکی بیشتر به عنوان یک سرمایه‌گذاری پرریسک یا هدیه استفاده می‌شود.

این یعنی وقتی در سکه غیربانکی سرمایه‌گذاری می‌کنید، مثل این است که طلای خالص می‌خرید و هنگام فروش، قیمت آن مطابق با قیمت طلا محاسبه می‌شود و خبری از سود بردن از نوسانات و حباب قیمت سکه بانکی نیست. البته با افزایش قیمت جهانی طلا، ارزش سکه غیربانکی هم بالا می‌رود.

مقایسه سکه بانکی و غیربانکی از نظر عیار

در مورد خلوص طلا، تفاوت زیادی بین این سکه‌ها وجود دارد. سکه‌های بانکی با عیار ۹۰۰ (یا ۲۱.۶) ساخته می‌شوند و اصالت‌شان تایید شده است. ولی سکه‌های غیربانکی عیارهای مختلفی مثل ۹۰۰ یا ۷۵۰ دارند که این تفاوت در عیار، قیمت آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تفاوت سکه بانکی و غیربانکی در بسته‌بندی

یکی دیگر از تفاوت‌های سکه‌های طلا بانکی و غیربانکی بسته‌بندی یا وکیوم آن‌هاست. سکه‌های بانکی با بسته‌بندی مخصوص و هولوگرام خاص عرضه می‌شوند و با استفاده از کد امنیتی می‌توان اصالت آن‌ها را استعلام کرد.

ولی سکه‌های غیربانکی اغلب در بسته‌بندی ساده یا بسته‌بندی مخصوص خود فروشنده ارائه می‌شوند. در بسیاری از موارد، فروشندگان یا کارگاه‌های تولیدی برای تضمین کیفیت و اصالت، کارت تضمین کیفیت را داخل وکیوم امضا می‌کنند. با این حال، همیشه دقت کنید که هولوگرام و شماره سریال انحصاری روی بسته‌بندی درج شده باشد.

فرق بین وزن سکه بانکی و غیربانکی

خرید از بانک ریسک کمتری دارد، چون تمام سکه‌های بانکی وزن مشخصی دارند. برای مثال، نیم سکه بهار آزادی همیشه دقیقاً ۴.۰۶۶ گرم وزن دارد. ولی وزن سکه‌های طلا غیر بانکی ممکن است کمتر یا بیشتر از این مقدار باشد. برای مثال نیم سکه غیربانکی ممکن است چند دهم گرم تفاوت داشته باشد. بنابراین، با وزن کردن سکه‌ها می‌توانید متوجه شوید که آیا سکه بانکی است یا غیر بانکی.

این تفاوت‌ها به نوع آلیاژ و کیفیت سکه بستگی دارد. گاهی اوقات سکه غیر بانکی ممکن است سنگین‌تر باشد که نشان‌دهنده آلیاژ بی‌کیفیت است. ولی در بعضی موارد هم ممکن است کیفیت آلیاژ خوب باشد، ولی وزن سکه کمتر از مقدار استاندارد باشد.

تفاوت سکه بانکی و غیربانکی از نظر رنگ

خرید از بازار ممکن است رنگ متفاوتی نسبت به سکه‌های بانکی داشته باشد. برای مثال، برخی طلافروش‌ها می‌گویند سکه‌های بانکی رنگی نزدیک به شمش طلا دارند که نه خیلی زرد و نه خیلی سفید است و کمی مات به نظر می‌رسد. ولی سکه‌های غیربانکی رنگ زرد درخشان‌تر و غلیظ‌تری داشته و رنگ متفاوتی نسبت به سکه‌های طلا بانکی دارند.

سکه بانکی بخریم یا غیربانکی؟

خرید سکه‌های بانکی یا غیربانکی به نوع استراتژی سرمایه‌گذاری و کاربرد استفاده شما بستگی دارد. سکه‌های بانکی از نظر اصالت، وزن، عیار و بسته‌بندی تایید شده‌اند و این موضوع به شما اطمینان می‌دهد که سکه‌ها تقلبی نیستند. همچنین، این سکه‌ها قیمت بالاتر و نقدشوندگی بهتری دارند، ولی ممکن است به دلیل حباب قیمتی، هنگام خرید قیمت بیشتری پرداخت کنید. با این حال، این هزینه اضافی به شما اطمینان می‌دهد که از بابت اصالت و کاهش قیمت نگرانی نخواهید داشت.

در مقابل، سکه‌های غیربانکی تنوع بیشتری دارند و می‌توانند برای سرمایه‌گذاری پرریسک یا هدیه مناسب باشند. ولی نقدشوندگی این سکه‌ها پایین‌تر است و قیمت آن‌ها کمتر از ارزش واقعی‌شان است. همچنین، احتمال تقلبی بودن یا داشتن عیار پایین در این سکه‌ها بیشتر است.

بنابراین، بسته به نیاز و هدف، شما باید تصمیم بگیرید که کدام یک از این دو گزینه برایتان مناسب‌تر است. در بازار، سکه‌های بانکی به دلیل ویژگی‌های ذکر شده، ارزش بیشتری دارند و مردم ترجیح می‌دهند روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند.

جمع‌بندی

تفاوت سکه‌های بانکی و غیربانکی مثل نسخه‌های کپی محصولات روزمره است که از آن‌ها استفاده می‌کنید. ممکن است از نظر کیفیت و ظاهر شبیه هم باشند، ولی در پشت‌صحنه تفاوت‌هایی وجود دارد که باعث می‌شود قیمت و ارزش آن‌ها فرق داشته باشد. در این مقاله، تفاوت سکه‌های بانکی و غیربانکی را بررسی کردیم تا بتوانید انتخاب بهتری داشته باشید. به‌نظرتان کدام‌یک برای خرید و سرمایه‌گذاری مناسب‌تر است و چرا؟ خوشحال می‌شویم نظرات‌تان را در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

تفاوت نیم سکه بانکی و غیربانکی چیست؟

نیم‌ سکه بانکی و غیربانکی از نظر شکل ظاهری، عیار، وزن، بسته‌بندی، قیمت، ارزش، نقدشوندگی و محبوبیت بین مردم با هم فرق دارند.

چطور متوجه شویم سکه‌ای که خریده‌ایم بانکی است یا غیربانکی؟

سکه‌های بانکی کنگره‌های منظم، سطح صاف و ضخامت یکنواخت دارند. طرح‌های حک شده روی این سکه‌ها با دقت بالا انجام شده و وزن آن‌ها با استانداردهای بانک مرکزی تطابق دارد. در مقابل، سکه‌های غیربانکی اغلب کنگره‌های نامنظم، سطح محدب و ضخامت غیر یکنواخت دارند. همچنین، وزن این سکه‌ها ممکن است کمی با استانداردها تفاوت داشته باشد و بسته‌بندی آن‌ها فاقد هولوگرام معتبر است.

آیا سکه‌های بانکی گران‌تر از غیربانکی هستند؟

بله، سکه‌های بانکی کمی گران‌تر از سکه‌های غیربانکی هستند، چون تحت ضمانت بانک مرکزی قرار دارند و خرید و فروش آن‌ها راحت‌تر است.